Μουσική και Ταυτότητα: Μία συνοπτική αναφορά για την προβολή της έννοια του «εαυτού» μέσα από τη μουσική ακρόαση και δράση

Η μουσική είναι ένα θεμελιώδες μέσο επικοινωνίας για τον ευρωπαϊκό και δυτικότροπο πολιτισμό. Η επικοινωνιακή της ικανότητα την εξυψώνει σε ένα είδος μεταγλώσσας με οργανωμένο σύστημα συμβόλων που προάγουν «νοήματα». Τα νοήματα αυτά είναι καλά ριζωμένα στις δυτικές μουσικές πρακτικές ,-τόσο της εκτέλεση και ακρόασης όσο και της σύνθεσης-,  που μοιάζουν με κώδικες που ξεκλειδώνουν συναισθήματα, προθέσεις και έννοιες.  Η μουσική επιτέλεση και διαδικασία έχει συνδεθεί απόλυτα με τη ψυχολογική και γνωστική διαδικασία των ανθρώπων, και αποτελεί έκφραση, ενίσχυση και καθιέρωση της ατομική ταυτότητας και της αίσθηση του «εαυτού».

Ένα από τα πιο σημαντικά, σύγχρονα ακαδημαϊκά βιβλία, το οποίο εξερευνά σε βάθος τη χρήση και την επίδραση της μουσικής στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, είναι το σύγχρονο, κλασικό βιβλίο «Music in Everyday Life» της Tia DeNora. Το «Music in Everyday Life» μελετά τα συναισθηματικά και αισθητικά στοιχεία που αποτελούν την οργανωμένη κοινωνική ζωή, και εκφράζονται μέσα από τη χρήση της μουσικής, καταλήγοντας στην ατομική ταυτότητα. Πρόκειται για μία σειρά από εθνογραφικές έρευνες αποτυπωμένες περιγραφικά, και προσφέρουν ένα πολύτιμο βιωματικό παράδειγμα αυτού που έχει γίνει όλο και πιο κεντρικό μέλημα: οι αισθητικές και συναισθηματικές διαστάσεις της κοινωνικής ζωής.

H ατομική εμπειρία της ακρόασης και των προσωπικών προτιμήσεων σε συγκεκριμένα στυλ μουσικής αποτελούν απόδειξη της επίγνωσης του εαυτού (DeNora, 2009).  Σε έρευνα της για το βιβλίο, μεταξύ άλλων , πήρε συνέντευξη από 52 Βρετανίδες και Αμερικανίδες γυναίκες σχετικά με το πως έβλεπαν τον εαυτό τους σε σχέση με τη μουσική εμπειρία. Η διαδικασία και οι εμπειρίες που περιέγραφαν οι γυναίκες έδειχνε ότι συγκεκριμένα συναισθήματα , τραγούδια και είδη μουσικής έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένες αντιδράσεις και εμπειρίες, όλες τόσο προσωπικές και μοναδικές όσο και οι ίδιες.
Αρκετές γυναίκες εξομολογήθηκαν ότι έχουν συσχετίσει συγκεκριμένα τραγούδια ή τραγούδια με κάποια άτομο ή άτομα. Συνήθως συνδέαν την μουσική με κάποια ρομαντική ή αρκετά προσωπική τους στιγμή.  Η Tia πιστεύει ότι οι  άνθρωποι εμπλέκονται σε δραστηριότητες οι οποίες ενισχύουν την έννοια του «εαυτού» (DeNora, 2009).  Σημαντική είναι η προβολή του εαυτού μέσα στο μυαλό του ατόμου σε σχέση με το παρελθόν , το τώρα και το μέλλον (DeNora, 2009). Το μυαλό χτίζει εικόνες γύρω από την προσωπική ταυτότητα, με τη μουσική να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη γνωστική αυτή λειτουργία (DeNora, 2009).

Οι ταυτότητες είναι τα κοινωνικά και ατομικά χαρακτηριστικά , οι κοινωνικές σχέσεις, οι ρόλοι , οι κοινωνικές ομάδες και τα στοιχεία που καθορίζουν ποιος είναι τι(Leary & Tangney, 2012). Παλιότερες θεωρίες ήθελαν την έννοια του εαυτού να σχετίζεται περισσότερο με μία στάση η οποία ήταν διαχρονική και δεν προβλεπόταν αλλαγή ή εξέλιξη (Leary & Tangney, 2012).  Παρόλα αυτά, νέοι θεωρητικοί και επιστήμονες ,όπως η Tia DeNora, αναθεώρησαν τις παλιές πρακτικές και ανήγαγαν την ταυτότητα σε μία σύγχρονή και ταυτόχρονη διαδικασία που συμβαίνει και μεταβάλλεται στο παρόν. Η βάση της ταυτότητας, ωστόσο, προέρχεται από το παρελθόν. 

Οι ταυτότητες , συνεπώς, δηλώνουν προσανατολισμό, συμπεριφορές, συναισθήματα και σκέψεις. Η ατομική ταυτότητα είναι η αυτό-έννοια κάποιου όταν περιγράφει ή σκέφτεται τον εαυτό του(Leary & Tangney, 2012). Λειτουργεί ως ανάκληση και ανάκλαση του ατόμου, τόσο για το ίδιο το άτομο, όσο και για τους άλλους (Leary & Tangney, 2012). Οι άνθρωποι για τους Mark R. Leary και June Price Tangney στο «Hand Book of Self Identity» (2012) , όπως και για την Tia DeNora, δομούν την εικόνα του εαυτού τους σε σχέση με τα προσωπικά τους συναισθήματα, τις εικόνες που βλέπουν, αυτά που ακούνε και νιώθουν τακτικά μία αίσθηση του σώματός τους και της ταυτότητάς τους σε κίνηση.
Η μουσική κινεί και συγκινεί ταυτόχρονα. Ο κάθε άνθρωπος ακούει διαφορετικά είδη μουσικής, στυλ ή τραγούδια για διαφορετικούς λόγους. Οι πιο σύνηθες λόγοι είναι η απόλαυση, η χαλάρωση, το κίνητρο, η ψυχαγωγία και η παρηγοριά (Boer, 2009). Τα στυλ μουσικής έχουν περιγράφει ως «σήμα» με το οποίο οι νέοι επικοινωνούν τις αξίες, τις στάσεις και τις απόψεις τους στους άλλους (Frith, 1981 ; Boer, 2009). Η συνάρτηση της εκφραστικής αξίας των μουσικών προτιμήσεων καθορίζεται από τις προσδοκίες και τις αξιολογήσεις των μουσικών στυλ, μέσω του ενισχυτικού αποτελέσματος των αξιών, που είναι μια σημαντική πτυχή της αυτο-έννοιας (Boer, 2009). 
​
Τα είδη μουσικής εκφράζουν αξίες μέσα στο κοινωνικό και χρονικό πλαίσιο που συμβαίνουν (Boer, 2009). Για παράδειγμα, η σύγχρονη ευρωπαϊκή και αμερικάνικη ποπ μουσική σχετίζεται με τη μαζική κουλτούρα (pop culture). Η πολιτιστική της λειτουργία έχει χαρακτηριστεί ως η «επιβεβαίωση της κοινωνικής συμμόρφωσης» (Boer, 2009). Ευρήματα υπογραμμίζουν τη συσχέτιση μεταξύ της ποπ μουσικής και της αποδοχής παραδοσιακών κοινωνικών δομών, σε αντίθεση με την Hip-Hop μουσική που είναι πιο προκλητική και ανατρεπτική στη φύση της (Boer, 2009). Αν και η ποπ μουσική φαίνεται να είναι σύμβολο για χαμηλότερες κοινωνικές ομάδες , μιλάει αρκετά για υλιστικά θέματα (Boer, 2009). Ο υλισμός των ποπ τραγουδιών μπορεί να είναι δείκτης αξιών και κοινωνικής ιεραρχίας καθώς προβάλλει ένα είδος δύναμης και χρηματικής επιβολής τόσο των ίδιων των μουσικών όσων και των έμμεσων ρόλων που προβάλλονται μέσα από αυτά (Boer, 2009).

Η μουσική, ως ενεργό παράγωγο της κοινωνικής ζωής, συνοδεύει τις ανθρώπινες πράξεις, αξίες, συμπεριφορές ,και σκέψεις και επικοινωνεί ταυτότητες. Η έννοια του «εαυτού» είναι μοναδική για κάθε άνθρωπο ,όπως είναι μοναδική και η μουσική εμπειρία και δράση. Μέσα από τη συμμετοχή στη δράση της μουσικής οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να διεξάγουν σφαιρικά συμπεράσματα για την ατομική ταυτότητα. Η ταυτότητα είναι μια παράλληλη μεταβαλλόμενη έννοια, που ξεκινάει από το παρελθόν, ζει και παρουσιάζεται στο παρόν και αναμένεται να εξελιχθεί στο μέλλον.
 
 
 
Πηγές:
Boer, D. (2009). Music Makes The People Come Together: Social Functions Of Music Listening For Young People Across Cultures (Doctor of Philosophy in Psychology). Victoria University of Wellington.
 
DeNora, T. (2009). Music in Everyday Life. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/CBO9780511489433
 
Leary, M., & Tangney, J. (2012). Handbool< of Self and Identity (2nd ed.). The Guilford Press